W 1994 r. dzięki staraniom Podlaskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Białymstoku zostały uruchomione studia pedagogiczne dla Polaków z Białorusi. Zawarto umowę pomiędzy Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska” a Uniwersytetem w Białymstoku, w wyniku której Wydział Pedagogiki i Psychologii zobowiązał się do zapewnienia kadry nauczycieli i opieki naukowej nad realizacją niestacjonarnych, magisterskich studiów w zakresie pedagogiki zaś nasz Oddział podjął się opieki wychowawczej i socjalnej nad studentami oraz zadań logistycznych, organizacyjnych związanych z rekrutacją, organizacją zjazdów, zakwaterowaniem studentów, zwrotu kosztów podróży , zapewnieniem sal wykładowych i sprzętu dydaktycznego, rozkładów zajęć na kolejne zjazdy itp.
Założeniem organizacyjnym tej formy studiów było to, że studia niestacjonarne na polskim uniwersytecie nie będą płatne, studenci nie otrzymają stypendiów natomiast Oddział z pozyskanych na ten cel funduszy, będzie opłacał koszty dydaktyki oraz koszty ich podróży i zakwaterowania . Tak więc pomoc finansowa dla studentów jest celowa i zaplanowana.
Celem powstania studiów było umożliwienie Polakom mieszkającym na Białorusi, już posiadającym wykształcenie pedagogiczne (m.in. nauczycielom matematyki, rosyjskiego, biologii),lub niepedagogiczne (lekarzom, plastykom, choreografom, inżynierom, ekonomistom) oraz szczególnie młodzieży po maturze zdobycie polskiego wyższego wykształcenia, które dawałoby im prawo nauczania języka polskiego oraz prawo pracy w przedszkolach z polskimi klasami, szkołach i placówkach kulturalnych, prowadzenia zajęć artystycznych w środowisku polonijnym, teatralnych, klubów seniorów, pracy w firmach polskich na Białorusi. Absolwenci studiów zasilaliby i poszerzali grono polskiej inteligencji na Białorusi aktywnej i zaangażowanej w utrwalanie polskiej tożsamości mieszkańców Białorusi polskiego pochodzenia.
Prowadzone przez Podlaski Oddział studia dla Polaków z Białorusi to duże przedsięwzięcie edukacyjne i organizacyjne, jedyna taka forma studiów w Polsce.
Do roku 2009 zajęcia ze studentami w większości prowadzone były w Grodnie. Podlaski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Białymstoku, , we współpracy z Polską Macierzą Szkolną na Białorusi zabezpieczał stronę organizacyjną i logistyczną zjazdów studenckich i dojazdów nauczycieli do Grodna .Podlaski Oddział pozyskiwał fundusze na te zadania z Kancelarii Senatu Rzeczpospolitej Polskiej i cieszył się wsparciem i uznaniem zarówno Komisji Senackiej do Spraw Polaków za Granicami Kraju, jak i władz Stowarzyszenia Wspólnoty Polskiej, zwłaszcza śp. Prof., Andrzeja Stelmachowskiego.
Przy Polskiej Macierzy Szkolnej z funduszy pozyskiwanych na studia, staraniem Oddziału i nauczycieli prowadzących zajęcia zgromadzono księgozbiór pedagogiczny, z którego na bieżąco, do dziś, mogą korzystać studenci.
W kwietniu 2009 roku w związku z sytuacją polityczną zaistniałą na Białorusi nauczycielom akademickim odmówiono wydawania wiz na wyjazdy do Grodna. Pomimo tego studia nie zostały przerwane. Całość zajęć została przeniesiona do Białegostoku.
Zjazdy były organizowane jeden raz w miesiącu – studenci najczęściej przyjeżdżali na 4, 5 dni . Przyjazdy do Białegostoku były dla nich dużo większym utrudnieniem niż wcześniejsze przyjazdy na zajęcia do Grodna, choć nie bez znaczenia był fakt położenia Białegostoku blisko granicy. Przyjazdy studentów do Polski w dużej mierze były możliwe dzięki współpracy z polskimi placówkami konsularnymi na terenie Białorusi.
Przez prawie wszystkie lata realizowano dwie specjalności pedagogikę kulturoznawczą i wczesnoszkolną a liczba studiujących w niektórych latach przekraczała dużo ponad 100 osób. Rekrutowana na studia młodzież pochodziła z różnych rejonów Białorusi a także z Litwy i Ukrainy.
Zajęcia dydaktyczne na jednym roczniku, w jednym roku akademickim prowadziło około 20 nauczycieli akademickich, realizując ok. 20 przedmiotów tj. ok. 400 godz. Wszystkie zajęcia prowadzone były w języku polskim. Studenci realizowali też w Polsce część praktyk zawodowych między innymi w placówkach edukacyjnych i kulturalno wychowawczych czy instytucjach upowszechniania kultury. Korzystali z laboratoriów komputerowych Wydziału Pedagogiki i z Biblioteki Uniwersyteckiej w Białymstoku. Poza obowiązkowym programem studiów, proponowano im również formy zajęć umożliwiających poznanie polskiej kultury i sztuki, historii Polski, zasad funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, poszerzenie umiejętności językowych.( objazdy naukowe: Kraków Warszawa , Poznań, Podlasie, teatr, kino, lokalne imprezy kulturalne, udział w konferencjach, dyskusjach).
Dyplomy ukończenia studiów magisterskich uzyskało 327 absolwentów, a od 2010 r. dyplom licencjata w zakresie pedagogiki uzyskało 57 Polaków z Białorusi.
Wielu z naszych absolwentów obecnie pracuje na Białorusi, ucząc języka polskiego, w szkołach , w placówkach wychowawczych, oświatowych, kulturalnych, sportowych , w parafiach katolickich , w środowiskach polonijnych a także w innych zawodach i firmach gdzie niezbędna jest sprawna komunikacja w języku polskim.
Ich prace magisterskie i licencjackie są cenną dokumentacją polskiego dorobku naukowego dotyczącego Polaków na Białorusi: oświaty i kultury w środowiskach polonijnych, problemów pedagogicznych i psychologicznych młodzieży i ich środowisk wychowawczych , monografii przedstawiających funkcjonowanie ważnych dla tamtejszych Polaków instytucji .
Projekt ten wyposażał Polaków w bardzo konkretne umiejętności i narzędzia do pracy zawodowej . Dyplomy ukończenia studiów wyższych na Uniwersytecie w Polsce to dla Polaków z Białorusi nie tylko wartość symboliczna, ale też realna: podnosząca ich status ekonomiczny , społeczny i kulturalny.